Τις τελευταίες δεκαετίες, οι νευροεπιστήμες έχουν κάνει πραγματικά άλματα στη μελέτη της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου. Έχει πλέον εμπεδωθεί πως ό,τι είμαστε, ό,τι σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε, μαθαίνουμε και εκφράζουμε μέσω της συμπεριφοράς και των λόγων μας αποτελεί έκφραση της λειτουργίας του εγκεφάλου μας σε διαρκή αλληλεπίδραση με τα υπόλοιπα όργανα του ανθρώπινου σώματος και, μέσω του σώματος, με ό,τι το περιβάλλει, τόσο από φυσικοχημικής πλευράς όσο και από την άποψη του οικογενειακού, κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Για πολλούς νευροεπιστήμονες, είναι πλέον καιρός η γνώση που έχει συσσωρευτεί στο επιστημονικό/ερευνητικό πεδίο για το πώς μαθαίνει ο άνθρωπος, για το ποιοι παράγοντες διευκολύνουν αλλά και ποιοι δυσχεραίνουν τη μαθησιακή διαδικασία, να περάσει στον χώρο της εκπαίδευσης, ώστε η διδακτική πράξη να στηριχθεί στα ασφαλή πορίσματα της νευροεπιστημονικής έρευνας για τον εγκέφαλο. Και αυτό τον ρόλο της γέφυρας φιλοδοξεί να παίξει ένα νέο πεδίο, η νευροεκπαίδευση.
Στα 22 κεφάλαιά του, το βιβλίο αυτό μιλάει για τη σημασία του συναισθήματος, της συγκίνησης και της ενσυναίσθησης, για την καταλυτική λειτουργία της περιέργειας, για τους μηχανισμούς της προσοχής, για το πώς ο ίδιος ο εγκέφαλος προσλαμβάνει τη γνώση και εμπεδώνει τη μνήμη, για τους κιρκάδιους ρυθμούς και για πολλές άλλες παραμέτρους που επηρεάζουν καθοριστικά τη διαδικασία της μάθησης και της διδασκαλίας. Δεν πρόκειται για αυστηρό εγχειρίδιο, αλλά για ένα κείμενο προγραμματικό, για έναν καμβά στον οποίο συνοψίζεται η γνώση πάνω στην οποία μπορεί να βασιστεί μια νέα εκπαίδευση, που έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο ως βιολογική και κοινωνική οντότητα.
Παίζω & μαθαίνω (γιατί δεν γίνεται αλλιώς)
Με ποιον τρόπο μαθαίνουμε, τι συγκρατούμε στη μνήμη μας και άλλα συμπεράσματα από την ανάγνωση του βιβλίου του νευροεπιστήμονα Φρανθίσκο Μόρα.
Αναδημοσίευση από το Κ της Καθημερινής.
Άρθρο του Άθου Δημουλά.
«Η μάθηση είναι σήμερα μια διαδικασία που από πολύ νωρίς, ή μάλλον από υπερβολικά νωρίς, οδηγείται σε επίπεδα τόσο αφηρημένα και τόσο ιδιαζόντως διανοητικά και κοινωνικά που, κατά κάποιον τρόπο, έρχονται σε ρήξη με τις αδιάρρηκτες γενετικές και εξελικτικές ρίζες μας, με το απώτερο παρελθόν μας, κατά το οποίο η μάθηση και η απομνημόνευση γεννιόταν καθώς το παιδί έβλεπε το πολύχρωμο και άναρχο πέταγμα των πεταλούδων» – αυτά τα γράφει ο Ισπανός νευροεπιστήμονας Φρανθίσκο Μόρα στο βιβλίο του Νευροεκπαίδευση, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά πρόσφατα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ο Μόρα είναι βασικός εκπρόσωπος αυτού του σχετικά νέου επιστημονικού κλάδου που αξιοποιεί τα ευρήματα από τους χώρους των νευροεπιστημών και της παιδαγωγικής (και της ψυχολογίας και της τεχνολογίας, έως έναν βαθμό) προς όφελος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Από τα πρώτα στοιχεία που κάνουν εντύπωση είναι το πάθος με το οποίο μιλάει για τη σημασία του «έξω». Γράφει για τα παιδιά που μεγαλώνουν ανάμεσα σε τοίχους, που γνωρίζουν την πραγματικότητα (ή κάποια πραγματικότητα) από βίντεο, σχολιάζει ότι πολλά παιδιά που ζουν σήμερα σε μεγαλουπόλεις δεν έχουν δει ποτέ τους αστέρια και, «όσο κι αν φαίνεται περίεργο, υπάρχουν επίσης παιδιά που δεν έχουν δει ποτέ τους μια “πραγματική” αγελάδα να βόσκει στο λιβάδι».
Η ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ ΔΕΝ ΕΒΛΑΨΕ ΚΑΝΕΝΑΝ
Για τον Μόρα, η «ενέργεια που κινεί τον κόσμο» είναι η συγκίνηση, χωρίς την οποία δεν νοείται η διαδικασία της μάθησης ή της απομνημόνευσης – είναι κοινή λογική αυτό, το αντιλαμβανόμαστε όλοι σε πρακτικό επίπεδο. Ο Μόρα το επιβεβαιώνει και σε επίπεδο ανατομίας: «Ο μεσομεταιχμιακός εγκέφαλος και το στέλεχος του εγκεφάλου […] είναι οι δύο μεγάλες εγκεφαλικές περιοχές οι οποίες στεγάζουν, κατεξοχήν, τα νευρωνικά κυκλώματα που κωδικοποιούν τις συγκινήσεις. Είναι κυκλώματα τα οποία, όσο είμαστε ξύπνιοι, είναι πάντοτε ενεργά, σε επιφυλακή, και μας βοηθούν να διακρίνουμε τα σημαντικά για την επιβίωσή μας ερεθίσματα». Χάρη στη συγκίνηση, καταλήγει, ενεργοποιείται η περιέργεια, μια κατάσταση κομβική στη διαδικασία της μάθησης. Αναφέρει τα ευρήματα μιας μελέτης που έδειξε ότι η περιέργεια ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με την ευχαρίστηση και συγχρόνως με τα «νευρωνικά υποστρώματα» της μάθησης και της μνήμης. Φαντάζομαι ότι ένας εκπαιδευτικός το γνωρίζει πολύ καλά στην πράξη· όσο καταρτισμένος κι αν είναι στο αντικείμενο που διδάσκει, δεν θα μπορέσει να το μεταδώσει αν δεν κεντρίσει με κάποιον τρόπο το ενδιαφέρον των παιδιών, αν δεν τα κάνει να νιώσουν περιέργεια.
ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΓΑΖΕΛΕΣ
«Όταν γεννιέται κανείς, η διαδικασία της μάθησης είναι ο πρώτος εγκεφαλικός μηχανισμός που ενεργοποιείται προκειμένου το ον να προσαρμοστεί στο περιβάλλον», γράφει ο Μόρα και φέρνει το παράδειγμα της γαζέλας, οι εγγενείς γενετικοί μηχανισμοί της οποίας της επιτρέπουν μέσα στα πρώτα 15 λεπτά της ζωής της να αρχίσει να τρέχει γύρω από τη μητέρα της. Οι δικοί μας μηχανισμοί είναι διαφορετικοί, ωστόσο η διαδικασία της μάθησης είναι ίδια, αφού ενεργοποιείται μέσα από το παιχνίδι. Ο Μόρα το θέτει με έναν πολύ κατανοητό τρόπο: «Όλα τα παιδιά βιώνουν μια ανάγκη (να μάθουν) που τα ωθεί στο παιχνίδι, γιατί αυτό τούς προκαλεί ευχαρίστηση. Η ευχαρίστηση είναι ο υπέρτατος μηχανισμός μέσω του οποίου μεταμφιέζεται η διαδικασία της μάθησης και ωθεί το παιδί να πετύχει τους στόχους που του έχει θέσει η φύση, όπως η πείνα το ωθεί να φάει». Το βιβλίο είναι γεμάτο συμπεράσματα που, υποθέτω, ο μέσος αναγνώστης θα νιώσει ότι τα είχε ήδη σκεφτεί (αλλά δεν ήξερε πόση βαρύτητα είχαν) και καινούργια που απαντούν σε βασικές απορίες – όπως η μικρή φράση που λειτουργεί ως υπότιτλος της έκδοσης: «μαθαίνουμε μόνο ό,τι αγαπάμε».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια ελέγχονται από τους διαχειριστές του ιστολογίου για υβριστικό, προσβλητικό ή ρατσιστικό περιεχόμενο, πριν εμφανιστούν δημόσια. Δε θα δημοσιεύονται, επίσης, σχόλια που περιέχουν προσωπικές επιθέσεις χωρίς πολιτικό περιεχόμενο.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΧΟΛΙΩΝ
1. Γράψτε το σχόλιό σας στο σχετικό πλαίσιο.
2. Γράψτε τα στοιχεία της λεκτικής επαλήθευσης (λατινικοί χαρακτήρες).
3. Aπό τη λίστα Eπιλογή ταυτότητας επιλέξτε Όνομα/Διεύθυνση URL και γράψτε το όνομα ή το ψευδώνυμό σας (δε χρειάζεται να συμπληρώσετε το πεδίο Διέυθυνση URL).
4. Πατήστε στην επιλογή ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ.
5. Ελέγξτε αν εμφανίστηκε το μήνυμα επιβεβαίωσης στο πάνω μέρος του παράθυρου σχολιασμού.