Κουλτούρα του συλλόγου διδασκόντων : η βασική τυπολογία

Μια και οι Σύλλογοι Διδασκόντων, μάλλον, καλούνται να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην επιλογή Διευθυντή της σχολικής μονάδας, το επόμενο άρθρο βοηθά στη διασαφήνιση εννοιών.

Του Κώστα Θεριανού

αναδημοσίευση από την Κριτική Παιδαγωγική

Η κουλτούρα του συλλόγου διδασκόντων αποτελεί βασική συνισταμένη της αποτελεσματικότητας της σχολικής μονάδας και της επαγγελματικής εξέλιξης του εκπαιδευτικού που εργάζεται σε αυτήν. Οι Fullan και Hargreaves (1992) έχουν δημιουργήσει μια τυπολογία των διαφόρων τύπων κουλτούρας διδασκόντων, λαμβάνοντας ως κριτήριο τις σχέσεις συνεργασίας που έχουν οι εκπαιδευτικοί του σχολείου:

Την κουλτούρα του ατομισμού όπου ο εκπαιδευτικός εργάζεται αυτόνομα και απομονωμένα από τους συναδέλφους του. Η τάξη του είναι «το κάστρο του» και δεν συζητάει το τι γίνεται εκεί μέσα με τους συναδέλφους του. Η κουλτούρα του ατομισμού μοιάζει με «ένα καλάθι αυγά»: απομονωμένες αίθουσες που απομακρύνουν τους εκπαιδευτικούς, ώστε αυτοί να βλέπουν και να καταλαβαίνουν πολύ λίγα από την εργασία των συναδέλφων τους (Lortie 1975).

Την κουλτούρα της τεχνητής συνεργασίας, όπου η συνεργασία των εκπαιδευτικών προκαλείται με «τεχνητό τρόπο» από έξωθεν διοικητικές παρεμβάσεις, οι οποίες αναγκάζουν τους εκπαιδευτικούς να εργασθούν μαζί για να παραγάγουν ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Η παραγωγή ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος που συχνά παραδίδεται προς αξιολόγηση στις εκπαιδευτικές αρχές που προκάλεσαν αυτή την τεχνητή συνεργασία εμποδίζει τη μετεξέλιξη αυτής της κουλτούρας σε γνήσια συνεργατική κουλτούρα. Προσπάθειες ανάπτυξης τεχνητής συνεργασίας στο ελληνικό σχολείο αποτελούν η Ευέλικτη Ζώνη Καινοτόμων Δράσεων και τα Προαιρετικά Προγράμματα Επιλογής.

Τη συνεργατική κουλτούρα όπου ο εκπαιδευτικός συνεργάζεται με τους συναδέλφους του για να αντιμετωπίσει διάφορα προβλήματα που δημιουργούνται μέσα στο σχολείο. Όταν αυτή η συνεργασία ξεφεύγει από την απλή ανταλλαγή διδακτικών τεχνικών και πληροφοριών για κάποιο μαθητή και μετασχηματίζεται σε συλλογικό στοχασμό και αναστοχασμό των εκπαιδευτικών για το ρόλο του σχολείου, την αξιολόγηση των μαθητών, το αναλυτικό πρόγραμμα, τις σχέσεις τους με τους γονείς, τότε γίνεται παράγοντας επαγγελματικής βελτίωσης του εκπαιδευτικού και μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την αλλαγή του σχολείου.

Η κουλτούρα της διαμερισμού[1] (balkanization), όπου σε ένα σχολείο υπάρχουν ομάδες εκπαιδευτικών που αναπτύσσουν μεταξύ τους γνήσιες συνεργατικές σχέσεις, αλλά αυτές δεν διαπερνούν όλο το σύλλογο διδασκόντων. 

Η κουλτούρα «μετακινούμενο μωσαϊκό». Ο Hargreaves χρησιμοποιεί μεταφορικά την έκφραση του Toffler προκειμένου να χαρακτηρίσει την κουλτούρα του συλλόγου διδασκόντων, όταν το σχολείο βρίσκεται σε κατάσταση αλλαγής.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Fullan, M. & Hargreaves, M. (1992) What’s worth fighting for in your school? Working together for improvement. Buckingham: Open University Press in association with the Ontario Public Schools Teachers’ Federation.

Fullan, M. & Hargreaves, M. (1995) Understanding teacher development. (ελληνική μετάφραση Π. Χατζηπαντελή, εκδόσεις Πατάκη) London: Cassell.

Lortie, D. (1975) Schoolteacher. Chicago: University of Chicago Press.

[1] Ο Andy Hargreaves χρησιμοποιεί τον όρο balkanization και ο Fullan υιοθετεί και αυτός τον όρο στο μετέπειτα κοινό τους βιβλίο What’s worth fighting in your school? Working together for improvement. Ο όρος balkanization έχει αποδοθεί στην ελληνική γλώσσα από την Παναγιώτα Χατζηπαντελή ως διαμερισμός. Έτσι, στην παρούσα μελέτη ακολουθείται αυτή η απόδοση του όρου.