Αργυρώ Πιπίνη: «Περικλής και Ασπασία»

Εικόνα από το Διάστιχο.

Η Ασπασία του Περικλή έκανε «νιάου».

της Τασούλας Επτακοίλη

Αναδημοσίευση από την Καθημερινή.

Αν είστε από εκείνους που συμφωνούν με τον Αμερικανό κωμικό και συγγραφέα Γκράουτσο Μαρξ (1890-1977) στο ότι πίσω από κάθε επιτυχημένο άντρα κρύβεται μια γυναίκα, σήμερα, διαβάζοντας αυτές τις αράδες, θα συνειδητοποιήσετε ότι ίσως δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα μπορεί να κρύβεται μια... γάτα. Και ήρθε η ώρα να αποκατασταθεί η αλήθεια: να ανοίξουν οι ιστορικοί τα βιβλία τους, να ανατρέξουν στις πηγές, να τις ερευνήσουν διεξοδικά και να μας συστήσουν αυτές τις σπάνιες προσωπικότητες. Με πρώτη την Ασπασία, τη σύντροφο ζωής και πιστή σύμβουλο ενός φημισμένου και γνωστού σε όλο τον κόσμο αρχαίου Ελληνα, του πολιτικού, στρατηγού και ρήτορα Περικλή. Οχι όμως την Ασπασία που γνωρίζετε, τη Μιλήσια. Την άλλη, την τετράποδη! 

Ο στόχος 

Αυτός είναι ο στόχος της πρωτότυπης και ενδιαφέρουσας σειράς βιβλίων «Μικρά Γατικά» της Αργυρώς Πιπίνη, που μόλις εγκαινιάστηκε από τις εκδόσεις Πατάκη, με την εικονογράφηση της ταλαντούχας Ιφιγένειας Καμπέρη. «Ολοι ξέρουν την αγάπη μου για τις γάτες, αλλά όσοι βρίσκονται κοντά μου ξέρουν πόσο πολύ με μαγεύει η Ιστορία. Συζητώντας για μια νέα εκδοτική σειρά με την Ελενα Πατάκη, η οποία ζει εδώ και χρόνια τη λαιμαργία μου να δοκιμάζω καινούργια πράγματα, μου ήρθε η ιδέα να συνδυάσω αυτές τις δύο αγάπες μου», εξηγεί η συγγραφέας. 

Μωρό ακόμη ήταν η Ασπασία, μικρή και ομορφούλα, με μάτια γαλανά και με λεπτή φωνούλα, όταν η μητέρα του Περικλή, η Αγαρίστη, τη διάλεξε –εκείνη, από τα πέντε αδέλφια της– ως την πιο τσαχπίνα, την πιο έξυπνη, την πιο φιλική. Τη διάλεξε για το χρώμα της το κοκκινωπό, που της θύμισε το λιοντάρι που είχε δει πριν από πολλά χρόνια στο όνειρό της, λίγο πριν γεννήσει τον γιο της. Και την πρόσφερε δώρο σε εκείνον: στον μεγάλο πια και σπουδαίο στρατηγό Περικλή, τον Αθηναίο. Από αυτό το σημείο πιάνει το νήμα της... αυτοβιογραφίας της η γάτα, πρωταγωνίστρια και ταυτόχρονα αφηγήτρια της ιστορίας της, εξηγώντας ότι η ίδια η Αγαρίστη ήταν εκείνη που της έδωσε το όνομα Ασπασία, αν και πιο εύλογο θα ήταν το Ολυμπία, λόγω του ήρεμου, αριστοκρατικού χαρακτήρα της και της ομορφιάς της, που θύμιζε τους θεούς του Ολύμπου. 

Το όνειρο της Αγαρίστης το αναφέρει ο Ηρόδοτος, στο κεφάλαιο VI 131 των «Ιστοριών» του. Απόδειξη ότι στα «Μικρά Γατικά» η λογοτεχνική φαντασία και η ιστορική ακρίβεια πάνε χέρι χέρι, δημιουργώντας ένα απολαυστικό χαρμάνι, διασκεδαστικό αλλά και με αδιαμφισβήτητη παιδαγωγική αξία. «Χρειάστηκε να ξαναδιαβάσω Ιστορία, να βρω ενδιαφέρουσες πληροφορίες που να αφορούν τους πρωταγωνιστές και το θέμα με το οποίο κάθε φορά καταπιάνομαι. Θα χαρώ πολύ αν μέσα από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου ενδιαφερθούν και ανατρέξουν τα παιδιά στην ανάλογη ιστορική περίοδο. Και θα χαρώ ακόμα περισσότερο αν το βιβλίο αυτό είναι δικό μου», λέει η Αργυρώ Πιπίνη. 

Το «Περικλής και Ασπασία» μεταφέρει τους μικρούς αναγνώστες (τυπικά απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών) στην Αθήνα του Χρυσού Αιώνα (5ος αι. π.Χ.). Τους εξηγεί τι ήταν ο εξοστρακισμός, οι χορηγίες και τα θεωρικά· τους περιγράφει τη ζωφόρο του Παρθενώνα, το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς και το Θέατρο του Διονύσου· τους συστήνει τον Αριστοφάνη, τον Φειδία, τον Ικτίνο, τον Καλλικράτη, τον Αλκιβιάδη. Και, φυσικά, την Ασπασία – «τη δεύτερη, τελείως δεύτερη, λέμε», όπως περιφρονητικά την αποκαλεί η τετράποδη αφηγήτρια. Η αντιπάθειά της απέναντι στην αντίζηλό της δεν κρύβεται. «Εκείνη φρόντισε να εξαφανίσει και να θάψει τα ντοκουμέντα που μιλούσαν για μένα, κι έτσι κανείς ιστορικός δεν έγραψε τίποτα, δεν είπε κουβέντα, για την πρώτη Ασπασία της ζωής του και σίγουρα την πιο αγαπημένη». 

Σύντροφοι ψυχής 

Δεν είναι η πρώτη φορά που η βραβευμένη Αργυρώ Πιπίνη γράφει... γατίσιες περιπέτειες. Γιατί; «Οι γάτες είναι σύντροφοι ψυχής. Κάθε τι πάνω τους είναι υπέροχο: η αυτάρκεια, η σιωπηλή τους ένταση, το χιούμορ τους, η συσπειρωμένη ηρεμία, το βαθύ τους βλέμμα, ο τρόπος που κινούνται... Τις αγαπώ από παιδί. Μάζευα όλα τα παρατημένα και αναξιοπαθούντα γατάκια που έβρισκα στον δρόμο και τα έκρυβα στην ταράτσα, στο πλυσταριό μας, ακόμη και στο δωμάτιό μου. Συχνά αναφέρομαι σε χρονικές περιόδους της ζωής μου σε σχέση με τις γάτες που συντρόφευαν την οικογένειά μου εκείνη την εποχή». 

Μικρό το δέμας –το μέγεθός του το αδικεί–, αλλά πολύ περιεκτικό σε πληροφορίες, δοσμένες με χιούμορ και τρυφερότητα, το βιβλίο τελειώνει με την κωμωδία «Γαλαί» (δηλαδή «Γάτες») του Αριστοφάνη – μέρος μιας τριλογίας, μαζί με τους «Ορνιθες» και τους «Βατράχους». Ναι, έχετε δίκιο, αυτό δεν είναι ιστορικά ακριβές. Ο Αριστοφάνης δεν έγραψε, τουλάχιστον από όσο ξέρουμε, για γάτες. Αυτή είναι η μοναδική ιστορική ανακρίβεια που θα βρείτε στις σελίδες του πρώτου από τα «Μικρά Γατικά», αλλά δικαιολογείται απολύτως, ως μια πινελιά φαντασίας από τη συγγραφέα, που έτσι εξασφαλίζει στην Ασπασία ένα... γκραν φινάλε. «Το θέατρο ήταν γεμάτο κόσμο. Ολη η πόλη ήταν εκεί, γιατί με τον νόμο που είχε ψηφίσει ο στρατηγός έπαιρναν όλοι οι πολίτες εισιτήρια. Η παράσταση ήταν ένας θρίαμβος. Η ιστορία, τα λόγια, η χορογραφία, όλα ήταν εμπνευσμένα από εμένα. Και στο τέλος του έργου οι θεατές σηκώθηκαν όρθιοι και φώναζαν το όνομά μου: Ασπασία! Ασπασία! Ασπασία!». 

Το επόμενο βιβλίο της σειράς θα είναι το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» και θα κυκλοφορήσει μέσα στους επόμενους μήνες. Η γάτα Κλεοπάτρα ήταν το δώρο του Ρωμαίου στρατηγού –το πιο πολύτιμο απ’ όλα, ακόμη και από χρυσάφι– στη βασίλισσα της Αιγύπτου. Θα ακολουθήσει το «Ναπολέων και Ιωσηφίνα». Κι επειδή λέγεται ότι ο Ναπολέων μισούσε τις γάτες, Ναπολέων θα είναι ο γάτος της συζύγου του...