Καιρός να περιορίσουμε την ανακαλυπτική διδασκαλία

Άρθρο του Γιάννη Μιχαηλίδη

Αναδημοσίευση από το Ημερολόγιο ενός δασκάλου

Θυμάμαι πως από την πρώτη στιγμή που δούλεψα στο σχολείο μία φράση κυριαρχούσε στις επιμορφώσεις: ανακαλυπτική διδασκαλία. Αν θυμάμαι καλά ασπάστηκα νωρίς το συγκεκριμένο τρόπο διδασκαλίας. Βόλευε που δίδασκα σε μεγάλες τάξεις, ήταν κάτι διαφορετικό από τα διδακτικά πρότυπα με τα οποία είχα μεγαλώσει, την υιοθέτησα σχετικά εύκολα. 

Βέβαια πού και πού άκουγα αντιρρήσεις από ανθρώπους που θεωρούσα καλούς εκπαιδευτικούς, αλλά δεν τους έδινα μεγάλη σημασία. Πιστεύω πως το πρώτο καμπανάκι χτύπησε στην Α΄ Δημοτικού. Δεν φτάνει που δεν είναι τόσο αποτελεσματική μέθοδος διδασκαλίας· τα μικρά πολλές φορές δεν καταλαβαίνουν καν τι τους ζητάς.

Το δεύτερο καμπανάκι ήταν η ειδική αγωγή. Άντε να πεις σε μαθητή που δυσκολεύεται να ανακαλύψει. Δε γίνεται. Έχουν ανάγκη να τους στηρίξεις, να τους καθοδηγήσεις, να τους εξηγήσεις, να τους δείξεις τον δρόμο προς την επιτυχία. Αν μπορούσαν να τα κάνουν μόνα τους όλα αυτά για ποιο λόγο θα υπήρχε η ειδική αγωγή;

Το τρίτο και τελευταίο καμπανάκι ήταν η γνωστική ψυχολογία. Πληθώρα ερευνών αποκαλύπτει ότι, όσον αφορά τους αρχάριους, η άμεση διδασκαλία υπερέχει της ανακαλυπτικής διδασκαλίας, ακόμα και αν προσφέρεται μερική καθοδήγηση στους μαθητές. Υπάρχουν αρκετές έρευνες που το στοιχειοθετούν, και παραπέμπω στις παρακάτω οι οποίες είναι διαδικτυακές, ελεύθερες και το μόνο μειονέκτημα που έχουν είναι ότι είναι στα Αγγλικά (Principles of Instruction: Research-Based Strategies That All Teachers Should Know, Putting students on the path to learning, The Science of Learning).

Αυτήν τη στιγμή προσπαθώ να ενσωματώσω όσο περισσότερο μπορώ την άμεση διδασκαλία. Προς θεού δεν εννοώ τη μετωπική διδασκαλία· τη διδασκαλία δηλαδή στην οποία ο δάσκαλος μιλάει με τις ώρες και οι μαθητές κοιμούνται. Η άμεση διδασκαλία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό κατά την οποία οι μαθητές βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση. Συνοπτικά θα έλεγα ότι αποτελείται από τρία βήματα:

α) δείχνεις στον μαθητή τι θα μάθει, 

β) εξασκείται με τη βοήθεια του δασκάλου,

γ) αυτονομείται και εξασκείται μόνος του. 

Με το πρώτο βήμα εξηγείς αναλυτικά με πολλά παραδείγματα και αντιπαραδείγματα τι θα μάθει ο μαθητής. Δεν είναι δυνατό να περιμένουμε όλοι οι μαθητές να μπορούν να ανακαλύπτουν συνέχεια όλη τη γνώση. Κερδίζεις πολύτιμο χρόνο και κυρίως μαθαίνουν πολύ περισσότεροι μαθητές.

Με το δεύτερο βήμα είσαι συνέχεια κοντά στον μαθητή, παρεμβαίνοντας έγκαιρα για να διορθώσεις οποιοδήποτε λάθος. Είναι ένας τρόπος διδασκαλίας που, αντίθετα από αυτά που συχνά λέγονται, είναι ενεργητικοί και οι δύο συμμετέχοντες: και ο δάσκαλος και ο μαθητής.

Το τρίτο βήμα εμπεριέχει τη συνεχή εξάσκηση, πρακτική η οποία είναι απαραίτητη προκειμένου να ανακαλούνται εύκολα και γρήγορα οι γνώσεις που υπάρχουν στη μακροπρόθεσμη μνήμη και να αυτοματοποιηθούν ποικίλες δεξιότητες που διδάσκονται στο σχολείο (Strengthing the Student Toolbox).

Η σημαντικότερη αντίρρηση για την άμεση διδασκαλία είναι πως δε βοηθά τον μαθητή να μάθει να σκέφτεται, να δημιουργεί, να ασκεί κριτική, να ερευνά. Ισχύει το αντίθετο: είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθει ο μαθητής να σκέφτεται, να δημιουργεί, να ασκεί κριτική, να ερευνά. Γιατί από τη μια εξασφαλίζει πως ο μαθητής θα έχει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να αντεπεξέλθει στις παραπάνω νοητικές λειτουργίες και από την άλλη, από ό,τι φαίνεται, είναι ο καλύτερος τρόπος για να διδάξει τον μαθητή να τις πραγματοποιεί με επιτυχία.