Τα τελευταία της χρονιάς που πέρασε.

Αναδημοσίευση από τον Αναγνώστη.

Άρθρο της Μαρίζας Ντεκάστρο.

H Μαρίζα Ντεκάστρο καταγράφει με λίγα λόγια μερικά από τα παιδικά βιβλία που εκδόθηκαν στα όρια των γιορτών.

Ποίηση και ομορφιά

"Στη μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα" (εκδ. Νεφέλη). Η συνεργασία της εκλεκτικής Ροδούλας Παππά με την εικονογράφο Seng Soun Ratanavanh, από το Λάος και πολιτογραφημένη Γαλλίδα, έδωσε ένα από τα ομορφότερα εικονογραφημένα βιβλία της χρονιάς που τελειώνει! Το βιβλίο της είναι ποίηση, ποίηση με τα χαϊκού για τις εποχές, ποίηση εικόνων που μας οδηγούν στην πολυχρωμία της γιαπωνέζικης ζωγραφικής, ποίηση που μπορούν να την καταλάβουν, να την πούνε τα μικρά αλλά και να δοκιμάσουν να συνθέσουν και αυτά με τη σειρά τους διαβάζοντας τις εικόνες. Ένα βιβλίο που όσο και αν το ψάχνεις δεν εξαντλείται με μια ανάγνωση!

Διακριτική ποίηση στο βιβλίο του Πάνου Κυπαρίσση, "Το παραμύθι της μοναξιάς", (εικ. Μαρίνα Δημόπουλου, εκδ. Καλειδοσκόπιο). Δυο δέντρα, ένα φυλλοβόλο και ένα αειθαλές, παλιοί γνωστοί, φυτρώνουν πλάι πλάι και συζητούν για κινδύνους, χαρές και συντροφικότητα με τη σοφία που μόνο τα μεγάλα δέντρα έχουν… Άνοιξα το βιβλίο και νόμισα ότι διάβαζα αέρινες σελίδες. Μπορεί ποτέ ένα βιβλίο να είναι αέρινο; Είναι η διάφανη απεικόνιση των δυνατών δέντρων, οι χαμηλοί τόνοι των χρωμάτων, οι εικόνες που κυλούν απαλά προς τα λόγια τους; Το Καλειδοσκόπιο τίμησε και πάλι τους αναγνώστες του!

Η Ιστορία μπορεί να γραφτεί με χίλιους δυο τρόπους

… σαν συζήτηση,

όπως τη μεταφέρει ο Νίκος Ποταμιάνος από τις κουβέντες με την κόρη του όταν του είπε "Γιατί οι πρώτοι άνθρωποι δεν ήξεραν τίποτα" (εικ. Πέτρος Χριστούλιας, εκδ. Κέδρος). Ο συγγραφέας απαντάει σε ένα πραγματικό ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί όταν διδάσκουν την προϊστορία: να αποδείξουν και να πείσουν τα παιδιά ότι οι πρώτοι άνθρωποι ήταν πανέξυπνοι και εφευρετικοί και είναι αυτοί που έβαλαν τα θεμέλια για τον πολιτισμό.

… σαν συναρπαστικό ταξίδι,

όπως το σχεδίασε για τα εγγόνια του ο Giuseppe Zanetto, καθηγητής της ελληνικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Μιλάνου, σ’ έναν ταξιδιωτικό οδηγό των σημαντικότερων αρχαιολογικών χώρων (Δελφοί, Μυκήνες, Ολυμπία, Αθήνα). "Ταξίδι στην Ελλάδα, χώρα των μύθων, των θεών και των ηρώων", (εικ. Camilla Pintonato, μτφρ. Γιάννα Σκαρβέλη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Το διάβασα και είναι απολύτως κατατοπιστικό με πληροφορίες που θα ενδιαφέρουν τα παιδιά, χάρτες και εικονογράφηση που εμπνέεται από την αρχαία αγγειογραφία. Ωστόσο, παρόλο που είναι παιδικό βιβλίο, θα πρότεινα να το διαβάσουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί που θα επιχειρήσουν να ξεναγήσουν παιδιά ώστε να δούνε πώς δένονται οι γνωστικές πληροφορίες μεταξύ τους, πόσες και τι είδους μπορεί είναι.

Στην ίδια σειρά "Η Οδύσσεια του Ομήρου", του ίδιου συγγραφέα, όπως την αφηγούνται ‘αυτόπτες μάρτυρες’ των γεγονότων- η Αρήτη, ο Τηλέμαχος, ο Εύμαιος και ο ίδιος ο Οδυσσέας, μια Οδύσσεια όπου η μοντέρνα αφήγηση δένεται αρμονικά με τα αρχαιογνωστικά και μυθικά στοιχεία του έπους.

Καλή επάνοδο Ελληνικά Γράμματα!

… σ’ ένα εικονογραφημένο άλμπουμ συγχρονικής ιστορίας του κόσμου,

όπως των Υβάν Πομμό και Κριστόφ Υλλά-Σομέρ, στο "Εμείς, η ιστορία μας" (μτφρ. Κατερίνα Σέρβη, εκδ. Πατάκη). Οι χρονολογική ακολουθία, από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας, συσχετίζει τόπους και πολιτισμούς βοηθώντας τα παιδιά να κατανοήσουν το αλληλένδετο των ιστορικών φαινομένων. Η εικονογράφηση ενός τέτοιου βιβλίου, που καλύπτει ούτε λίγο ούτε πολύ 140.000 χρόνια ιστορίας, δεν αρκεί να είναι ακριβής. Στο συγκεκριμένο βιβλίο και ο εικονογράφος, εκτός από την ακρίβεια, εικονογράφησε ακολουθώντας το στιλ κάθε εποχής!

… μέσα από τις περιπέτειες ενός φανταστικού ήρωα,

όπως ο Τζερόνιμο Στίλτον στο "Οι περιπέτειες του Μάρκο Πόλο" (μτφρ. Ελένη Τουλούπη, εκδ. Κέδρος). Οι φανατικοί του Τζερόνιμο θα διαβάσουν μια ακόμα περιπέτεια στη μακρινή Κίνα. Ο πανέξυπνος ποντικός θα ξεκινήσει ως άλλος Μάρκο Πόλο από τη Βενετία, θα διασχίσει τον Δρόμο του Μεταξιού και μεταξύ αστείου και σοβαρού θα πλουτίσει τις γνώσεις των αναγνωστών του με όλα τα θαυμαστά του κινεζικού πολιτισμού.

… με χιούμορ,

όπως γράφει τις βιογραφίες των ανθρωπόμορφων θεών του Ολύμπου, ημίθεων και ηρώων ο Φρανκ Σβίγγερ, στο "Εγώ, ο Δίας και η συμμορία του Ολύμπου" (εικ. Ramona Wultschner, μτφρ. Τάνια Σταύρου, εκδ. Ψυχογιός). Για καθέναν και καθεμιά ένα δελτίο ταυτότητας όπου αναγράφονται η οικογενειακή τους κατάσταση, οι ιδιότητες, τα αγαπημένα τους και ο πιο γνωστός μύθος από τη ζωή τους.

Άνθρωποι σε κίνηση, ταξίδια γεμάτα ελπίδα για καλύτερη ζωή.… 

όπως στο "Φτερό στον άνεμο" της Maxine Trottier (εικ. Isabelle Arsenault, μτφρ. Σοφία Τζάλη, εκδ. Λιβάνη). Η συγγραφέας εμπνεύστηκε την ιστορία της από τις εποχικές μετακινήσεις εργατών γης από το Μεξικό στις ΗΠΑ όταν τους έβλεπε μικρή να έρχονται και να σκορπίζουν αργότερα σαν φτερά στον άνεμο… Ένα τρυφερό και ανάλαφρο βιβλίο χάρη στην μοναδική εικονογράφηση της επίσης βραβευμένης Isabelle Arsenault για ένα καθόλου εύκολο κοινωνικό πρόβλημα.

Συνήθως, όταν σκεφτόμαστε και μιλάμε για τους πρόσφυγες στεκόμαστε στο τελευταίο μέρος του ταξιδιού τους, όταν φτάνουν στα μέρη μας. Ο Νεκτάριος Στελλάκης, στο "Είμαι πρόσφυγας από την Κερύνεια", (εικ. Αχιλλέας Ραζής, εκδ. Καλειδοσκόπιο) και οι Όουεν Κόλφερ- Άντριου Ντόνκιν, στο graphic novel Πρόσφυγες (εικ. Τζοβάννι Ριγκάνο, μτφρ. Σπύρος Γιαννακόπουλος, εκδ. Πατάκη) γράφουν για το ίδιο το ταξίδι προς τη σωτηρία, που είναι εξίσου δραματικό με το ενδεχομένως αμφίβολο τέλος του. Δυνατές ρεαλιστικές εικόνες και στα δυο βιβλία οδηγούν τη σκέψη του αναγνώστη να κατανοήσει τις έκτακτες καταστάσεις που βιώνουν οι ήρωες.

Το εικονογραφημένο παραμύθι του Barroux, "Καλωσήρθατε" (μτφρ. Κατερίνα Κούλουρη, εκδ. Παπαδόπουλος) μπορεί να αποτελέσει μια καλή εισαγωγή στο θέμα ‘άνθρωποι σε κίνηση’ για τα πολύ μικρά παιδιά. Οι ήρωες, μια ομάδα από πολικές αρκούδες, πλέουν στον ωκεανό πάνω στο παγόβουνό τους που ολοένα και λιώνει. Πλησιάζουν σε νησιά, αλλά οι κάτοικοι δεν τους δέχονται. Όταν επιτέλους βρίσκουν κάπου να εγκατασταθούν, καλωσορίζουν στο νησί τους τους καινούργιους μετανάστες.

Παραμύθια

… όπως "Ο δέντρος, παραμύθια λαϊκά με δέντρα και φυτά"  της Αγνής Στρουμπούλη(εικ. Αλεξάνδρα Μπάκαλου, εκδ. Καλειδοσκόπιο). Μια συλλογή παραμυθιών της προφορικής παράδοσης από την Ελλάδα και άλλες χώρες τα οποία ανασκαλεύουν ποιητικά αρχέγονες μνήμες. Ένα βιβλίο που ξεχωρίζει για την αισθητική του και δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε παιδιά. Ο ενήλικος που θα τα διαβάσει στα παιδιά, ας αφεθεί στη μαγεία τους και θα τα συναρπάσει.

"Η Μάγια στη ζούγκλα", της Γιολάντας Τσιαμπόκαλου (Sadahzinia) σε εικονογράφηση της Σοφίας Τουλιάτου (εκ. Καστανιώτη) είναι ένα όμορφο παραμύθι για την προετοιμασία του ύπνου. Η μικρή Μάγια, όπως η εγγονή μου, παίζει με τα ζώα της ζούγκλας, τα παρατηρεί, τα χαϊδολογάει, πλάθει ιστοριούλες για καθένα τους και στο βράδυ φροντίζει σαν καλή τρυφερή μαμά να τα βάλει να κοιμηθούν. Από τις πολύχρωμες σελίδες περνούν οι ώρες της ημέρας, από το φως στο σκοτάδι όπου όλα ησυχάζουν…

Μυθιστορήματα

"Η Άννα και ο Χελιδόνανθρωπος", του Γκάβριελ Σάβιτ, (σε θαυμάσια μτφρ. της Αργυρώς Πιπίνη, εκδ. Ψυχογιός) είναι ένα μυθιστόρημα το οποίο εκτυλίσσεται στην Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Εξαιτίας των διώξεων των Πολωνών διανοουμένων από τους ναζί, η επτάχρονη Άννα χάνει τον πατέρα της, μένει μόνη στην υπόδουλη Κρακοβία και ακολουθεί έναν παράξενο άντρα με το όνομα ‘Χελιδόναθρωπος’. Η πρώτη μου σκέψη, ήταν ότι διάβαζα ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα για νέους. Ο πρωτοεμφανιζόμενος Αμερικανός συγγραφέας προχωράει τους προβληματισμούς του πέρα από του πώς επιβιώνει κανείς σε έναν πόλεμο. Εμβαθύνει πάνω στην ανορθόδοξη μυθοπλαστική κατάσταση που δημιούργησε (ένα παιδί να αφήνεται σε έναν άγνωστο), αναρωτιέται πώς χτίζεται η εμπιστοσύνη σε εκείνες τις έκτακτες συνθήκες ανάμεσα σε δυο ανόμοια άτομα-του κυνηγημένου ενήλικου και του επτάχρονου κοριτσιού, τι σημαίνει χάνω την ταυτότητά μου και παίρνω μια άλλη ανάλογα με τις συνθήκες, και τι περνάω από τη μια γλώσσα στην άλλη όπως διασχίζω μπρος πίσω τα ρευστά σύνορα που ορίζονται από την πορεία των μαχών… Η Άννα και ο Χελιδόνανθρωπος δεν είναι ένα ακόμα μυθιστόρημα από τα πολλά για τον Β’ΠΠ με ηρώα ένα παιδί. Είναι μακράν το πιο μεστό και ενδιαφέρον μυθιστόρημα που διάβασα το 2017!

Λίγοι γνωρίζουν, πόσο μάλλον οι νέοι, την ιστορία της εγκατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων στην Αθήνα μετά την καταστροφή της Σμύρνης. Αυτή την ιστορία πλέκει η Αγγελική Δαρλάση στο νέο της μυθιστόρημα, "Το αγόρι στο θεωρείο" (εκδ. Μεταίχμιο), στο θεωρείο-σπίτι, στο Εθνικό θέατρο. Οι δυσκολίες, οι πληγές, οι πραγματικές απώλειες αλλά και οι φαντασιώσεις που κατατρέχουν τον ήρωα, η καχυποψία ένθεν και ένθεν, η ανιδιοτέλεια και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των πολλών, καθώς και οι ελπίδες για καινούργιο ξεκίνημα στη νέα πατρίδα συγκινούν βαθιά τον αναγνώστη. Συγκινεί η προσπάθεια να γιατρευτούν μικροί και μεγάλοι με την παράσταση της Τρικυμίας του Σαίξπηρ που ανεβάζουν τα προσφυγόπουλα από τα σπαράγματα του έργου που ανακάλυψε σε μια αποθήκη ο ήρωας. Ένα εξαιρετικά σύνθετο μυθιστόρημα στο οποίο η συγγραφέας αναπλάθει με μαεστρία ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας σχετικά άγνωστο ρίχνοντας μια ασυνήθιστα ρεαλιστική και λυρική ματιά πάνω στους –δικούς μας- πρόσφυγες.

"Η Λέσχη αλλόκοτων πλασμάτων" του Γιώργου Παναγιωτάκη, (εκδ. Πατάκη) ένα μοναδικό μυθιστόρημα fantasy! Σε ένα ασυνήθιστο σχολείο, που βρίσκεται σε μια απροσδιόριστη τοποθεσία και το τυλίγει αρκετό μυστήριο, φοιτούν παιδιά αλλόκοτα στο σώμα- μ’ ένα πτερύγιο ψαριού ή φτερά στην πλάτη, ένα κορίτσι που φεγγοβολάει τη νύχτα, μια άλλη που έχει τη χάρη του αιλουροειδούς, ιδιαίτερα χαρισματικά, δυστυχισμένα όμως στο ‘φυσιολογικό’ κόσμο. Στο σχολείο τους, θα γνωριστούν μεταξύ τους, θα κάνουν φίλους, θα κινδυνέψουν να πέσουν στα νύχια των κακών, θα αγαπήσουν και τελικά θα αποδεχτούν τις ιδιαιτερότητές τους. Περιμένουμε τη συνέχεια!

Στο "anti- princess" μυθιστόρημα Νάνσι του Σπύρου Γιαννακόπουλου (εικ. Πέτρος Χριστούλιας, εκδ. Πατάκη), διαβάζουμε για μια πριγκίπισσα αλλιώτικη από τις άλλες. Η Νάνσι δεν είναι ούτε ψωροπερίφανη, ούτε κοκέτα, ούτε μυγιάγγιχτη, βαριέται τους όμορφους πρίγκιπες είναι όλα τα ανάποδα, γι’ αυτό και οι γονείς της είναι απελπισμένοι. Πάντως στο τέλος όμως παντρεύεται… έναν anti- princess γαμπρό! Καλογραμμένο και διασκεδαστικό.

Παιδιά και νέοι εναντίον κακοποιών

Οι συγγραφείς που γράφουν αστυνομικά για παιδιά και με ήρωες παιδιά ποντάρουν στο ότι τα παιδιά είναι εξαιρετικά παρατηρητικά, περίεργα, έχουν έντονο το αίσθημα του δικαίου και, καμιά φορά, άγνοια κινδύνου. Γι’ αυτό παίζοντας τους μεγάλους, ακόμα και όταν είναι έφηβοι, μπερδεύονται σε ιστορίες που δεν είναι της ηλικίας τους.

Η Λίνα Λυχναρά γράφει με συνέπεια αστυνομικά στα οποία η δράση πλέκεται γύρω από κάποιο τρέχον κοινωνικό ζήτημα, και τα γράφει με τρόπο που αναδεικνύει τους κοινωνικούς προβληματισμούς των έφηβων. Στο "Διπλό χτύπημα" (εκδ. Πατάκη) το θέμα είναι ο ρατσισμός και η δράση μιας παρακρατικής οργάνωσης με ιδεολογία παρόμοια με αυτή της Χρυσής Αυγής. Όλα συμβαίνουν σ’ ένα μαθητικό θεατρικό φεστιβάλ, όπου μια τάξη με την καθηγήτριά της σχεδιάζει να παρουσιάσει τον Έμπορο της Βενετίας, έργο φορτισμένο με σημασίες και το οποίο αναλύεται διεξοδικά στους μαθητές. Ωστόσο, το ίδιο το έργο δίνει την άφορη σε ένα από τα παιδιά να ετοιμάσει το δικό του χτύπημα και να καταγγείλει συμπεριφορές και στάσεις των υπόλοιπων. Όλα δυσκολεύουν όταν μπλέκονται άτομα της ρατσιστικής οργάνωσης τα οποία προσπαθούν να πάρουν κάποια παιδιά με το μέρος τους, πρακτική δυστυχώς συνηθισμένη απ’ ότι λέγεται στα γυμνάσια και στα λύκεια της χώρας. Καταιγιστική δράση και προβληματισμός σε κάθε κεφάλαιο. Ένα στιβαρό μυθιστόρημα για εφήβους.

Πολύ πιο ανάλαφρα τα μικρά παιδικά αστυνομικά που επίσης θίγουν ποικίλα ζητήματα.

Ο Άρης Δημοκίδης, στο "Οι μικροί αδιάφθοροι στο λούνα παρκ του τρόμου" (εικ. Γιώργος Δημητρίου, εκδ. Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη), πραγματεύεται το δύσκολο θέμα της διαφθοράς, στην οποία πέφτει θύμα το αγαπημένο μέρος διασκέδασης των παιδιών και που τα παιχνίδια του καταλήγουν εφιάλτης. Όλα λοιπόν ήταν επικίνδυνα χαλασμένα στο λούνα παρκ και οι παρατυπίες είχαν κουκουλωθεί. Οι ανευθυνοϋπευθυνοι δεν είχαν υπολογίσει ένα πεισματάρικο δίδυμο που κατάφερε να τους ξεσκεπάσει. Το μυθιστόρημα ανήκει στη σειρά της ΠΝΒ η οποία πραγματεύεται νομικά θέματα στα μέτρα των παιδιών υποστηρίζοντας την καλλιέργεια της έννοιας ενεργός πολίτης.

Ο Γιόαχιμ Φρίντριχ, δημιούργησε την αγαπημένη αστυνομική σειρά "4 ½ φίλοι: τρία αγόρια, ένα κορίτσι και ο σκύλος τους", συνεργάτες στο γραφείο ντετέκτιβ ‘Κάλε και Σια’, (εικ. Ρεγγίνα Κεν, εκδ. Μίνωας). Και σ’ αυτά τα βιβλία οι μικροί ντετέκτιβ έχουν να λύσουν παράξενες υποθέσεις και μυστήρια που δημιουργούνται στο κλειστό περιβάλλον του χωριού τους. Εκείνο που χαρακτηρίζει τη γραφή του Φρίντριχ είναι, εκτός από το χιούμορ, οι πάμπολλες αναφορές σε κοινωνικά κινήματα. Γερμανός γαρ.

Λίγες ακόμα προτάσεις διασκεδαστικών παιδικών αστυνομικών σειρών:

Ούρλικε Ράιλανς, Πένι Πέπερ, "Σαμποτάζ τα Χριστούγεννα", εικ. Λίζα Χενς, μτφρ. Δαρεία Τζαννετάκη, εκδ. Μετάχμιο.

Θοδωρής Παπαθεοδώρου, "Άπαιχτοι ντετέκτιβ: Υπόθεση εξαφανισμένα (υπέροχα) αγόρια)", εικ. Λέλα Στρούτση, εκδ. Μεταίχμιο.

Χρήστος Δημόπουλος, "Οι περιπέτειες του Ήπιου Θερμοκήπιου: Η έβδομη Καρυάτιδα", εικ. Σάντρα Ελευθερίου, εκδ. Ψυχογιός.

‘Αμπι Χάνλον, "Ο φανταστικός κόσμος της Ντόρι: Ντόρι το μαύρο πρόβατο", μτφρ. Χαρά Γιαννακοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο.

Σερ Στιβ Στίβενσον, Αγκάθα Μίστερι: "Το αίνιγμα του φαραώ", εικ. Στέφανο Τουρκόνι, μτφρ. Ελένη Τουλούπη, εκδ. Κέδρος.