Πέμπτη 21 Μαρτίου 2024
Δευτέρα 6 Νοεμβρίου 2023
Δεύτερη/Ξένη γλώσσα στην πρώιμη παιδική ηλικία.
Βιβλίο της Ελένης Κοροσίδου και της Ελένης Γρίβα από τις εκδόσεις Κυριακίδη, 2022.
Το βιβλίο "Δεύτερη / Ξένη Γλώσσα στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία. Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες σε Παιγνιώδη και Ψηφιακά Περιβάλλοντα." αναδεικνύει τη σημασία της εφαρμογής ενός σύγχρονου και επιστημονικά τεκμηριωμένου πλαισίου για την εισαγωγή κατάλληλων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με στόχο την πρώιμη ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων σε μια δεύτερη/ ξένη γλώσσα. Παράλληλα τονίζεται η αναγκαιότητα για αφύπνιση της διαπολιτισμικής επίγνωσης, μέσα από την ανάπτυξη, ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία, διαπολιτισμικών δεξιοτήτων. Οι προτεινόμενες 70 βιωματικές δραστηριότητες, οι οποίες ταξινομούνται στη βάση τριών προπαρασκευαστικών σταδίων του γλωσσικού επιπέδου Α1, στοχεύουν στους πρώιμους πολυγραμματισμούς των μικρών παιδιών, ώστε να έρθουν σε επαφή με την ελληνική ή την αγγλική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα και να ευαισθητοποιηθούν στην πολιτισμική διαφορετικότητα. Οι δραστηριότητες εφαρμόζονται σε παιγνιώδη και ψηφιακά περιβάλλοντα, όπου παράλληλα καλλιεργούνται οι απαιτούμενες για τους μελλοντικούς πολίτες δεξιότητες του 21ου αιώνα, και έχουν δοκιμαστεί για την αποτελεσματικότητά τους σε πραγματικές συνθήκες τάξης με παιδιά ηλικίας 5 έως 7 ετών.
Το βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει δεξαμενή δημιουργικών ιδεών και, κατ’ επέκταση, πηγή έμπνευσης για εκπαιδευτικούς, ερευνητές, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, γονείς και σχεδιαστές προγραμμάτων που αποσκοπούν στην πρώιμη επαφή παιδιών μικρής ηλικίας με μια δεύτερη/ξένη γλώσσα.
Ερωτήματα που απαντώνται:
• Πώς μπορώ να δημιουργήσω το κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον για την πρώιμη επαφή με την Ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα;
• Πώς μπορώ να δημιουργήσω ένα παιγνιώδες μαθησιακό περιβάλλον για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας;
• Πώς μπορώ να αξιοποιήσω εκπαιδευτικά τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών κατά την ευαισθητοποίηση στην Ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα;
Τρίτη 17 Οκτωβρίου 2023
Εκπαίδευση εκπαιδευτικών και ανάγνωση.
Άρθρο της Βασιλικής Βασιλούδη (*)
Αναδημοσίευση από τον Αναγνώστη.
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων (Ιούνιος 2023) συμμετείχα μαζί με τη Μαρίζα Ντεκάστρο και την Ελένη Σβορώνου στη συζήτηση που διοργάνωσε Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ με θέμα «Το μέλλον της ανάγνωσης: Τα παιδιά», με συντονιστή τον Γιάννη Μπασκόζο. Οι δύο συγγραφείς και κριτικοί παιδικού βιβλίου μίλησαν για τους μύθους και τις αλήθειες που περιβάλλουν το ζήτημα της φιλαναγνωστικής στάσης των παιδιών στη χώρα μας. Προερχόμενη από τον χώρο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπου είχα την ευκαιρία να «μοιραστώ» αρκετές ώρες φιλαναγνωσίας και φιλαναγνωστικών δράσεων με τους μαθητές και τις μαθήτριές μου, στο πλαίσιο είτε διαφόρων γνωστικών αντικειμένων είτε ομίλων φιλαναγνωσίας, διαπίστωσα από τις τοποθετήσεις τους για μια ακόμη φορά την ευρεία κοινωνική συναίνεση σχετικά με τη σπουδαιότητα της πρώιμης μύησης των παιδιών στην ανάγνωση, την αναγκαιότητα της καλλιέργειας φιλαναγνωστικών στάσεων και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί.
Οι εκπαιδευτικοί; Οι υπηρετούντες και οι μελλοντικοί.Οι μελλοντικοί; Ναι, οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μας των Παιδαγωγικών Τμημάτων. Η εμπειρία μου πλέον στην Τριτοβάθμια, σε ένα Παιδαγωγικό Τμήμα, μου επιτρέπει να μελετήσω κι έναν άλλο παράγοντα στην εξίσωση της φιλαγνωσίας: όχι μόνο τον ρόλο των γονέων, των υπηρετούντων εκπαιδευτικών, της πολιτείας, των διαθέσιμων πόρων, αλλά και τον ρόλο των μελλοντικών εκπαιδευτικών, οι οποίοι μπορεί να λειτουργήσουν ως μέντορες των εκκολαπτόμενων αναγνωστών.
Προϋπόθεση βασική: να είναι οι ίδιοι αναγνώστες. Ερώτημα βασικό: Είναι αναγνώστες; Και ναι, και όχι! Στην πλειονότητά τους, όμως, μετά λύπης, λέω όχι. Είναι, ωστόσο, περιστασιακοί αναγνώστες… Δεν μπορούν να χαρακτηριστούν εντατικοί αναγνώστες με διαμορφωμένες προτιμήσεις και κριτική στάση. Για να μην χαρακτηριστώ απαισιόδοξη, σπεύδω να υπογραμμίσω ότι η εμπειρία μου δείχνει πως στο Πανεπιστήμιο μπορούμε να ξαναπιάσουμε το νήμα… Και λέω να ξαναπιάσουμε το νήμα, γιατί η αίσθησή μου είναι ότι εκεί γύρω στην εφηβεία τα παιδιά, για πολλούς και διάφορους λόγους, οι οποίοι σχετίζονται τόσο με τη διαμόρφωση του εσωτερικού εαυτού όσο και με την επίδραση του ψηφιακού σκηνικού – όχι δεν είμαι από αυτούς που απορρίπτουν την τεχνολογία – παύουν να βρίσκουν το βιβλίο ελκυστικό.
Η συνάντησή μου στο αμφιθέατρο στην αρχή του εξαμήνου με αυτούς τους νεαρούς ενήλικες αποκαλύπτει πολλά για το προφίλ των μελλοντικών εκπαιδευτικών: περιστασιακοί αναγνώστες, νεφελώδεις γνώσεις έως και μεγάλη σύγχυση σχετικά με τα γένη και τα είδη της λογοτεχνίας, στερεοτυπικές γνώσεις αφηγηματολογίας – κατάλοιπο του μηχανισμού των Πανελλαδικών εξετάσεων – αντίσταση στην ανάγνωση ολόκληρων έργων στο πλαίσιο των υποχρεώσεών τους στα μαθήματα Λογοτεχνίας, κατάλοιπο κι αυτό του σχολείου που διδάσκει ή τουλάχιστον προέκρινε μέχρι πρότινος τη διδασκαλία αποσπασμάτων, άγνοια για τους κλασικούς της ελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας … σποραδικές γνώσεις για τα είδη και τους συγγραφείς της παιδικής λογοτεχνίας.
Αν κι η εικόνα που σκιαγραφώ, φαντάζει μάλλον αποθαρρυντική, θα έλεγα ότι αλλάζει σταδιακά στη διάρκεια της ένταξής μας σε μια ερμηνευτική κοινότητα στο πλαίσιο των μαθημάτων. Διδάσκω παιδική λογοτεχνία στο δεύτερο έτος και σύγχρονη ευρωπαϊκή και νεοελληνική λογοτεχνία στο τρίτο, σε δύο συνεχόμενα εξάμηνα, γεγονός που μου επιτρέπει να δω κάποιες, μικρές έστω, μα συνάμα σημαντικές, μετατοπίσεις στην αναγνωστική τους συμπεριφορά: στην αρχή αντίσταση, η οποία όμως κάμπτεται με την επιλογή έργων που τους ενδιαφέρουν ή έργων που εν αγνοία τους τα έχουν παρακολουθήσει εν είδει σειράς στο Netflix, επιλογή έργων με ενδιαφέρουσα πλοκή και πρωτότυπες αφηγηματικές τεχνικές, επιλογή επιτυχημένων διασκευών των κλασικών έργων.
Επιχειρώ να καταστήσω σαφές ήδη από τις πρώτες συναντήσεις μας ότι αν δεν είναι οι ίδιοι αναγνώστες ή αν δεν γίνουν, δεν υπάρχει περίπτωση να διαμορφώσουν αναγνώστες. Ξεκινώ κάνοντας λόγο για την εσωτερική μας βιβλιοθήκη, την οποία «χτίζουμε» στη διάρκεια της ζωής μας και τονίζω πως είναι απαραίτητο και οι ίδιοι να συγκροτήσουν, ως μέρος του ρόλου τους, σταδιακά μια εσωτερική βιβλιοθήκη. Φαίνεται να πείθονται όταν τους λέω ότι αν δεν είμαστε αναγνώστες, αν δεν ξέρουμε, τα «τερτίπια» της ανάγνωσης, δεν θα είμαστε καθόλου πειστικοί, όταν έρθει η ώρα να «μοιραστούμε» αναγνώσματα και αναγνώσεις, και να μπολιάσουμε τους μαθητές μας με την εμπειρία της ανάγνωσης. Καθώς πρόκειται για φοιτητές πιαδαγωγικών τμημάτων, οι οποίοι εκπαιδεύονται και στην κριτική ανάγνωση και την αποτελεσματική χρήση των κανονιστικών κειμένων της Πολιτείας, δηλαδή των Προγραμμάτων Σπουδών, θεωρώ πολύ σημαντική τη συζήτηση για τον ρόλο της ανάγνωσης, με την ευρεία έννοια του όρου στη σύγχρονη εποχή. Ανάγνωση όχι μόνο λογοτεχνικών κειμένων, αλλά και του δημόσιου λόγου, των έργων τέχνης, των κινηματογραφικών ταινιών, των διαφημίσεων, των ειδήσεων, των πολυτροπικών κειμένων, ώστε να μπορούν να αποκωδικοποιούν το νόημα. Ευχής έργον, βέβαια, να διαβάζουμε όλοι μας και λογοτεχνία, αλλά φιλαναγνωσία σημαίνει εθελοντική ανάγνωση δηλ. να διατηρεί κανείς το δικαίωμα της επιλογής και να συμμετέχει σε μια κατά βάση μοναχική δραστηριότητα σε χρόνο και τόπο που αυτός επιλέγει. Αυτή η βασική αρχή της φιλαγνωσίας καταστρατηγείται τόσο στη σχολική τάξη όσο και στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, αφού καλούνται να προσεγγίσουν κείμενα που δεν έχουν επιλέξει οι ίδιοι. Γι’ αυτόν τον λόγο, φροντίζω να αντιληφθούν την παραδοξότητα του εγχειρήματος, αλλά συγχρόνως να αναδείξω μέσα από τη συζήτηση ποιος είναι εντέλει ο ρόλος της λογοτεχνίας και της κριτικής ανάγνωσης στον σύγχρονο κόσμο: η ανάγνωση του ίδιου του κόσμου μέσα από μια πολυπρισματική οπτική στη βάση των ανθρωπιστικών αξιών.
Τι κείμενα προσεγγίζουμε; Για κάποιον λόγο, δεν μου αρέσει να χρησιμοποιώ τον όρο «διδάσκω» σε σχέση με το λογοτεχνικό φαινόμενο, λόγω και της αισθητικής του διάστασης, αν και πράγματι πρόκειται για διδασκαλία, εφόσον οι φοιτητές αξιολογούνται και σε αυτό το μάθημα. Πίσω στα κείμενα: στα υποχρεωτικά μαθήματα, η πλειονότητα των κειμένων εντάσσεται στον κανόνα της Λογοτεχνίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι λείπουν τα σύγχρονα έργα. Στη διάρκεια του εξαμήνου καλούνται να διαβάσουν πέντα έργα διαβαθμισμένης δυσκολίας – δεν σημαίνει ότι τα διαβάζουν όλοι και όλα – και κάποια αποσπάσματα από άλλα έργα στο πλαίσιο της οργάνωσης του μαθήματος στη λογική της συνανάγνωσης, ή του δικτύου ή της συστάδας κειμένων. Επιχειρώ με αυτόν τον τρόπο αφενός να τους εισαγάγω σε περισσότερα κείμενα, συγγραφείς, αισθητικές τάσεις, αφετέρου να δείξω ότι στην τάξη ενδείκνυται να χρησιμοποιούν για το ίδιο θέμα κείμενα διαφορετικών ειδών που πριμοδοτούν διαφορετικές οπτικές του ίδιου θέματος, συχνά αντικρουόμενες, ώστε να εθίζουν τους μαθητές τους στην κριτική ανάγνωση των κειμένων. Παράλληλα, η λογική της συστάδας κειμένων ανταποκρίνεται όχι μόνο στις διαφορετικές προτιμήσεις των μαθητών, αλλά συμβάλλει και στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας για τους πιο αδύναμους ή λιγότερο πρόθυμους αναγνώστες, την οποία επιτάσσει η σύγχρονη αρχή της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. Εκτός από τα υποχρεωτικά μαθήματα, οι φοιτητές μας έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν και σεμινάρια λογοτεχνίας που απευθύνονται σε μικρότερα ακροατήρια. Στο πλαίσιο των σεμιναρίων λογοτεχνίας, επιλέγουν μόνοι τους κείμενα σχετικά με ένα θέμα και με την υποστήριξή μου καταλήγουν να παρουσιάζουν προφορικά και γραπτά μια εργασία που έχουν δομήσει οι ίδιοι. Στην περίπτωση αυτή, πολλές φορές προχωρούν σε «ατυχείς» επιλογές, δηλαδή επιλέγουν έργα που ενώ επιχειρούν, υποτίθεται, να υπονομεύσουν στερεότυπα, στην ουσία τα αναπαράγουν, ή έργα με κακή εικονογράφηση ή κείμενα χωρίς λογοτεχνικές αξιώσεις. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι ότι η επιλογή των κειμένων είναι πολύ σημαντικό ζήτημα και κατ’ επέκταση ζήτημα αισθητικής, αλλά και πολιτικό ζήτημα: τα βιβλία που επιλέγουμε να δώσουμε στα παιδιά μας, στους φοιτητές μας, αποτελούν εν πολλοίς κι έναν καθρέφτη της κοινωνίας που οραματιζόμαστε …
Στη διάρκεια, λοιπόν, της κοινής μας πορείας για ένα έως δύο χρόνια, βλέπω ελπιδοφόρες μετατοπίσεις και δεν είναι λίγες οι φορές που οι φοιτήτριες και οι φοιτητές ζητούν να τους συστήσω κάποιο βιβλίο ή βιβλία για την πρακτική τους άσκηση. Δεν αρνούμαι να τους υποστηρίξω, αλλά τους παροτρύνω να ψάξουν πρώτα οι ίδιοι στις βιβλιοθήκες και στα βιβλιοπωλεία και στη συνέχεια να συζητήσουμε τις επιλογές τους.
Με ποιους άλλους τρόπους επιχειρούμε τη σφυρηλάτηση αναγνωστικών συμπεριφορών; Για παράδειγμα, στο επόμενο εξάμηνο σχεδιάζουμε το στήσιμο θα στήσουμε μιας έκθεσης προς τιμήν της Άλκης Ζέη στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου, η οποία θα είναι ανοικτή τόσο στο φοιτητικό όσο και στο μαθητικό κοινό. Θα διαβάσουν, θα πειραματιστούν, θα φανταστούν το στήσιμο της έκθεσης και στο πλαίσιο ημερίδας προς τιμήν της συγγραφέως θα φιλοτεχνήσουν αφίσες σχετικές με το έργο της, με το οποίο, βέβαια, θα έχουν εξοικειωθεί περισσότερο μέσω της ανάγνωσης. Επίσης, θα οργανώσουν ένα μουσικό δρώμενο με βάση τη μουσική που εν είδει διακειμένου εμφανίζεται στον Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου. Ένας άλλος τρόπος θα ήταν η δημιουργία αφισών με έργα γύρω από ένα θέμα – δηλαδή συναποφασίζουμε τη θεματολογία, επιλέγουν τα έργα, τα διαβάζουν, τα παρουσιάζουν σε τρία λεπτά και στη συνέχεια φιλοτεχνούν και τη συλλογική αφίσα που αναρτάται σε καίρια σημεία στο campus. Στα προσεχή μας σχέδια είναι η δημιουργία λέσχης ανάγνωσης που θα υποστηρίζεται από εμένα, αλλά και άλλα μέλη-συναδέλφους στο Τμήμα ή και από άλλα Τμήματα, καθώς και η προβολή ταινιών που είναι διασκευές λογοτεχνικών έργων. Έχω την πεποίθηση ότι οι νέοι είναι δεκτικοί στις αλλαγές, περισσότερο από εμάς, πιο αυθόρμητοι στις αντιδράσεις και «ανοιχτοί» στους πειραματισμούς.
Βέβαια, αν θέλουμε να αλλάξει η αναγνωστική τους στάση, πρέπει να μελετήσουμε την αναγνωστική συμπεριφορά τους. Απ’ όσο γνωρίζω, τέτοια πρόσφατη έρευνα πανελλαδικής εμβέλειας δεν έχει γίνει. Εχουμε, βέβαια, την έρευνα των Γκίβαλου, Πολίτη κ.ά. οι οποίοι μελέτησαν το αναγνωστικό προφίλ των φοιτητών στα Παιδαγωγικά Τμήματα της χώρας μας, με ένα ερωτηματολόγιο που απευθυνόταν προς τις διδάσκουσες/τους διδάσκοντες. Επίσης, διαθέτουμε την πρόσφατη έρευνα του ΟΕΣΔΛ (2022), η οποία όμως δεν εστιάζει αποκλειστικά στους νέους. Ωστόσο, καλό θα ήταν να ξεκινήσουμε από τους ίδιους τους νέους και συντονισμένα πλέον να επιχειρήσουμε να παγιώσουμε επιθυμητές αναγνωστικές συμπεριφορές. Η εμπειρία μου τόσο από την Αθμια όσο και από την Γθμια δείχνει ότι το παιχνίδι δεν έχει χαθεί…επένδυση χρειάζεται κι ανθρώπους που να επιθυμούν να σηκώσουν το βάρος αυτής της επένδυσης.
Τι λείπει, κατά την άποψή μου; Δεν είμαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία που τονίζει την ανάγκη για ένα οργανωμένο πρόγραμμα αναγνωστικής παρέμβασης σε εθνικό επίπεδο, με πρωταρχικό στόχο την καλλιέργεια φιλαναγνωστικών στάσεων στα παιδιά, αλλά και σε άλλες κοινωνικές ομάδες π.χ. ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, άτομα τρίτης ηλικίας. Απαιτούνται, επομένως, κεντρικός συντονισμός, ακόμα και σε επίπεδο περιφέρειας, αν όχι σε επίπεδο κρατικού σχεδιασμού, οικονομική επένδυση, μακρόπνοο όραμα και αξιολόγηση – ναι, κυρίως αυτή – των προσπαθειών, ώστε να διαπιστώσουμε τι μπορεί να αλλάξει σε βάθος χρόνου. Επένδυση, λοιπόν, μικροσκοπική και μακροσκοπική… για να φύγουμε επιτέλους από το σημείο εκκίνησης.
(*) Η Βασιλική Βασιλούδη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδικής Λογοτεχνίας στο
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Η διανοητική ζωή των παιδιών.
Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης το βιβλίο της Susan Engel σε μετάφραση της Μόνικας Βαξεβάνη (Ρέθυμνο, 2023).
Η μικρή Άντι περπατά αποφασιστικά μέσα στο δάσος και κρατά στο χεράκι της ένα βαθυκόκκινο φύλλο. Κάθε τόσο σκύβει, βουτάει άλλο ένα και το συγκρίνει με το πρώτο. Τα υποβάλλει όλα σε εξονυχιστικό έλεγχο. Στην επιστροφή για το σπίτι καταλήγει να κρατά μόνο δύο, ένα σε κάθε χέρι — αυτά μόνο ανταποκρίνονταν στις προσδοκίες της και στα κριτήριά της. Σε όλη τη διαδρομή τα χαζεύει. Τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή στο μυαλό της; Τι την απασχολεί και τι αναζητά με τόση επιμονή;
Τα παιδιά διαθέτουν μεγάλη περιέργεια — αυτό άλλωστε αποδεικνύουν οι ερωτήσεις με τις οποίες βομβαρδίζουν τους ενήλικες. Κατά πόσο όμως τα απασχολούν τα ζητήματα των «μεγάλων», όπως ο θάνατος ή το σεξ; Είναι απλώς αναλαμπές αυτές οι αθώες ερωτήσεις ή κρύβουν μια διαρκή ενασχόληση με τα μυστήρια της ζωής; Η Susan Engel στη Διανοητική ζωή των παιδιών αντλεί από την προσωπική της πείρα αλλά και από τις σημαντικότερες έρευνες στον χώρο της ψυχολογίας και της εκπαίδευσης για να αποδείξει ότι τα παιδιά τελικά ασχολούνται συστηματικά με έννοιες δύσκολες και σύνθετες.
Όταν ένα παιδί μαζεύει φύλλα, κοχύλια ή γραμματόσημα, συλλέγει κόμικς ή λευκώματα, ίσως να προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα που το απασχολεί. Αυτές οι πρώτες συλλογές μπορεί να κρύβουν μια ενασχόληση με ένα ερώτημα ή να φανερώνουν ενδεχομένως μια κλίση. Όταν ένα τετράχρονο παιδί ρωτά για τον θεό ή τον θάνατο, ίσως τότε να σχηματίζει για πρώτη φορά μια ιδέα. Η Engel αναδεικνύει πόσο σημαντικές είναι αυτές οι στιγμές και δείχνει τους τρόπους με τους οποίους οι δάσκαλοι και οι γονείς μπορούν να τις αξιοποιήσουν, να καλλιεργήσουν τα ενδιαφέροντα των παιδιών και να τα μυήσουν στον κόσμο της αναζήτησης, της επινόησης και των ιδεών.
Η συγγραφέας Susan L. Engel (Σούζαν Λ. Ένγκελ) είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Κολέγιο Williams, στο Ουίλλιαμσταουν της Μασσαχουσέττης (ΗΠΑ). Διδάκτορας Αναπτυξιακής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Πόλης της Νέας Υόρκης (1985), το επιστημονικό της έργο εστιάζεται στα πεδία της ανάπτυξης και της επινοητικότητας στα παιδιά, της διαμόρφωσης των ιδεών, της επίδρασης του σχολικού περιβάλλοντος και της σχολικής μεταρρύθμισης. Είναι συνιδρύτρια και εκπαιδευτική σύμβουλος του Hayground School στο Μπρίτζχαμπτον της Νέας Υόρκης. Έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων τα βιβλία The Hungry Mind: The Origins of Curiosity in Childhood (Harvard University Press, 2015) και The Children You Teach: Using a Developmental Framework in the Classroom (Heinemann Pubs, 2018). Η διανοητική ζωή των παιδιών (The Intellectual Lives of Children, Harvard University Press, 2021) είναι το πιο πρόσφατο δημοσιευμένο έργο της.
Διαβάστε εδώ απόσπασμα του βιβλίου.
Τετάρτη 11 Οκτωβρίου 2023
Μην αναπνέετε στην τάξη! (του Michael Rosen).
Αναδημοσίευση από τον Αναγνώστη
Του Michael Rosen[i] (μετάφραση: Αλεξάνδρα Σαμοθράκη)
Αυστηρή. Είχαμε μια δασκάλα που ήταν τόσο αυστηρή
Που μας απαγόρευε να αναπνέουμε κατά τη διάρκεια των μαθημάτων της.
Στεκόταν μπροστά από τον πίνακα και έλεγε : «Μην αναπνέετε!» Και έπρεπε έτσι να αντέξεις όλο το πρωί.
Οι αδύναμοι απλά ντελαπάριζαν και πέθαιναν- πίσω σου τους άκουγες να κάνουν μπαμ! Μπαμ! Μπαμ!
Πάντα υπήρχε ένα γκρινιάρικο παιδί που ρωτούσε: «Κυρία, μήπως θα μπορούσα να αναπνεύσω λίγο;»
Και εκείνη απαντούσε: «Όχι, έχεις όλο το διάλειμμα για να το κάνεις αυτό!»
«Ελάτε τώρα, Κυρία, ελάτε τώρα!»
Ξέρατε πως στην αρχή της βδομάδας η τάξη μου είχε 48 παιδιά, και στο τέλος απομείναμε 5;
Ξέρατε πως στο τέλος της ημέρας έπρεπε να πατήσεις πάνω σε παιδιά απλά για να βγεις έξω;
Αχ όχι! Πάει η Μέλανι! Τι κρίμα, ήταν πολύ καλή! Πάει και ο Ντέηβ (χάχανο). Ατυχία, Ντέηβ, το ήξερα πάντα πως ήσουν κάπως αδύναμος!
Ξέρετε συχνά με ρωτάνε «Αν αυτό είναι αλήθεια, πως και είσαι εδώ και μας το διηγείσαι;» Ορθώς ρωτάνε και θα σας πω.
Είναι επειδή, όταν ήμουν στο σχολείο, καθόμασταν σε θρανία. Όχι σε τραπέζια, όπως γίνεται καμιά φορά τώρα. Καθόμασταν σε θρανία που η επιφάνεια τους ανασηκωνόταν σαν καπάκι. Και μερικοί από εμάς, βρήκαμε το τι έπρεπε να κάνεις…. έπρεπε να προλάβεις να πάρεις μια γρήγορη ανάσα κάτω από το καπάκι του θρανίου όταν αυτή δεν κοίταζε.
Πάμε άλλη μια φορά από την αρχή.
«Μην αναπνέετε!»
Οι αδύναμοι: Μπαμ! Μπαμ! Μπαμ!
Οι γκρινιάρηδες: «Κυρία, μήπως θα μπορούσα να αναπνεύσω λίγο;»
«Όχι, έχεις όλο το διάλειμμα για να το κάνεις αυτό!»
«Ελάτε τώρα, Κυρία, ελάτε τώρα!»
Εμείς (βαθιά ανάσα, ανασήκωμα του καπακιού του θρανίου, τοποθέτηση του κεφαλιού μέσα, αναπνοή και κοπάνημα του καπακιού)
Αααχ! Αυτό ήταν λάθος- το να κλείσεις με θόρυβο το καπάκι του θρανίου! Αν έκανες θόρυβο με το καπάκι του θρανίου κατέληγες…..
«Έξω! Στη Σχολική Φυλακή!»
Υπήρχε η Σχολική Φυλακή κάτω από την μεγάλη αίθουσα του σχολείου όπου σε κρεμούσαν από μπάρες στον τοίχο. «Κυρία, είμαι κρεμασμένος εδώ και 3 εβδομάδες! Και έχει αρουραίους! Και μασουλάνε τα νύχια των ποδιών μου!»
Έτσι κατέληξα πως αυτό που έπρεπε να κάνεις ήταν να βάλεις τον αντίχειρά σου γύρω από την άκρη του καπακιού του θρανίου για να το κάνεις να κλείνει αθόρυβα.
Πάμε άλλη μια φορά από την αρχή!
«Μην αναπνέετε!»
Οι αδύναμοι: Μπαμ! Μπαμ! Μπαμ!
Οι γκρινιάρηδες: «Κυρία, μήπως θα μπορούσα να αναπνεύσω λίγο;»
«Όχι, έχεις όλο το διάλειμμα για να το κάνεις αυτό!»
«Ελάτε τώρα, Κυρία, ελάτε τώρα!»
Κάποια άλλα παιδιά (βαθιά ανάσα, ανασήκωμα του καπακιού του θρανίου, τοποθέτηση του κεφαλιού μέσα, αναπνοή και κοπάνημα του καπακιού)
«Έξω! Σχολική Φυλακή!»
«Κυρία, είμαι κρεμασμένος εδώ και 3 εβδομάδες! Και έχει αρουραίους! Και μασουλάνε τα νύχια των ποδιών μου!»
Εγώ, με τον αντίχειρα γύρω από την άκρη του θρανίου (κρατημένη ανάσα, σήκωμα του καπακιού, το κεφάλι από κάτω, λαχάνιασμα, το κεφάλι έξω, ο αντίχειρας γύρω από το θρανίο και αθόρυβο κλείσιμο του θρανίου).
Κανένας θόρυβος.
Επιβίωση!
https://www.poetry.com/poem/96695/no-breathing-in-class
Απαγγελία από τον Rosen: https://www.youtube.com/watch?v=z1cfVQyrQ3Q
[i] Ο Michael Rosen (γεν 1946) είναι Βρετανός συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ποιητής, αρθρογράφος και ακτιβιστής. Έχει εκδώσει πάνω από 140 βιβλία. Φέτος του απονεμήθηκε το βραβείο Pen Pinter για το σύνολο του «ατρόμητου» έργου του.
Πέμπτη 29 Ιουνίου 2023
Τρίτη 6 Ιουνίου 2023
«Το Σκασιαρχείο» (Τεύχος Ιουνίου 2023)
Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα των Συντακτών.
Η συντακτική Επιτροπή του Σκασιαρχείου*
Ψηφίζουμε για ένα δημόσιο, δωρεάν, ανοιχτό, συμπεριληπτικό, κοινοτικό και δημοκρατικό σχολείο!
Η εκλογική πλειοψηφία που θα προκύψει τις επόμενες μέρες μόνο ανησυχία μάς φέρνει για το αγαθό της παιδείας και την περαιτέρω ιδιωτικοποίησή του. Ως παιδαγωγική ομάδα συνεχίζουμε να διεκδικούμε περισσότερη Δημοκρατία και Συμπερίληψη στα δημόσια και δωρεάν σχολεία, όπου/ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να πηγαίνουν ΟΛΑ τα παιδιά. Στηρίζουμε δηλαδή ΚΑΘΕ σχολείο της γειτονιάς, ΚΑΘΕ συνάδελφο/ισσα, ΚΑΘΕ παιδί και γονιό στο δικαίωμά τους για δημόσια, δωρεάν εκπαίδευση. Η επιχειρούμενη αξιολόγηση των σχολικών μονάδων και των εκπαιδευτικών ατομικά αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου παζλ για το οριστικό τέλος της εκπαίδευσης ως ΚΟΙΝΟΥ, δημόσιου και δωρεάν αγαθού. Αντίστοιχο πρόβλημα αποτελούν οι διαγνωστικού χαρακτήρα εξετάσεις της PISA, όπου δίνεται βάση εξ ολοκλήρου στο γνωστικό σκέλος, αγνοώντας με αντιεπιστημονικό τρόπο τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών κι εξαιρώντας τελικά τον μαθητικό πληθυσμό με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ) έκοψε από την Ανώτατη Εκπαίδευση 25.000 μαθήτριες και μαθητές και τους παρέδωσε πελατεία στα «εξομοιωμένα» ιδιωτικά πανεπιστήμια, δηλαδή σε πρώην ΙΕΚ που μεταμορφώθηκαν εν μιά νυκτί σε κολέγια σπουδών – με πολύ χαμηλή ποιότητα σπουδών.
Τα vouchers (επιταγές) και η «ελεύθερη» γονεϊκή επιλογή σχολείου που προωθεί η Νέα Δημοκρατία έρχονται επίσης να συντελέσουν καταστροφικά στον περαιτέρω αφανισμό του δημόσιου χώρου και σε μια ευρύτερη σχολική απο-τοπικοποίηση, η οποία είναι αλματώδης από το 2010 ώς σήμερα. Το υπουργείο Παιδείας και οι δήμοι αναστέλλουν τη λειτουργία ολοένα και περισσότερων δημόσιων εκπαιδευτικών μονάδων στο αστικό αλλά και στο επαρχιακό τοπίο, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται αυξανόμενη ίδρυση ιδιωτικών σχολείων. Τα επικαιροποιημένα επίσημα στοιχεία, αναρτημένα στη σελίδα του ΥΠΑΙΘ, είναι άκρως ανησυχητικά: 876 Νηπιαγωγεία, 159 Δημοτικά, 93 Γυμνάσια, 87 Λύκεια είναι ιδιωτικά, χωρίς να συμπεριλάβει κανείς τους πάμπολλους ιδιωτικούς βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς που αποτελούν πλέον την αναγκαστική και κυρίαρχη επιλογή των γονιών. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρώιμη παιδική ηλικία αποτέλεσε τον πρώτο εκπαιδευτικό χώρο όπου εφαρμόστηκε η πολιτική του αποκλεισμού παιδιών, ως συνέπεια της πρακτικής του voucher και της υποτιθέμενης ελεύθερης γονεϊκής επιλογής, κάτι που τώρα επιδιώκεται να εφαρμοστεί και στις υπόλοιπες βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Σ’ όλα τα παραπάνω οφείλουμε να έχουμε στον νου μας και το φαινόμενο της Κρυφής Ιδιωτικοποίησης, ενός φαινομένου που αφορά την υφαρπαγή κάθε είδους Κοινού και Δημόσιου αγαθού, με το Νερό να αποτελεί το παλαιότερο παράδειγμα, που επανήλθε στην επικαιρότητα. Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) –πολιτική που έχουν εφαρμόσει όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών– έχουν καταστροφικά αποτελέσματα στους τομείς που έχουν εφαρμοστεί (υπηρεσίες, συγκοινωνίες, πολιτισμός, υγεία, εκπαίδευση). Ας ρίξουμε μια ματιά στον χώρο της εκπαίδευσης, με ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: στην Αττική με τη μέθοδο των ΣΔΙΤ χτίστηκαν 24 σχολεία. Τα κατασκευάζει με δικά του έξοδα ο ιδιωτικός φορέας που μειοδότησε στον διαγωνισμό και πήρε τη δουλειά και το κράτος για 25 χρόνια τού πληρώνει (υπέρογκα) ενοίκια. Το 2019 το ετήσιο κόστος ενοικίασης των 24 σχολείων ήταν 16 εκατομμύρια ευρώ. Οι Κτιριακές Υποδομές (ΚΤΙΠ), που είναι η μετεξέλιξη του γνωστού μας Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), θα μπορούσαν με κόστος 50 εκατομμύρια να κατασκευάσουν και τα 24 σχολεία (στοιχεία από το Σωματείο εργαζομένων στις Κτιριακές Υποδομές). Με τα ενοίκια τριών μόνο χρόνων που πληρώνει το κράτος θα μπορούσε να έχει αποσβέσει το κόστος κατασκευής όλων των σχολείων! Να σημειώσουμε μόνο ότι ο ιδιώτης κατασκευαστής ελέγχει μετά ασφυκτικά τα της λειτουργίας του σχολείου. Τα κτίρια του ανήκουν και επεμβαίνει στη χρήση των χώρων, στον αριθμό των παιδιών που μπορούν να μπουν στις αίθουσες, στις υπηρεσίες καθαριότητας και φύλαξης, στην απογευματινή χρήση των χώρων, στα πάντα! Υπάρχουν και άλλες σκοτεινές πρακτικές των ΣΔΙΤ, για παράδειγμα το (φαινομενικά) ανάποδο από αυτό που περιγράψαμε: το κράτος παραχωρεί (σχεδόν) δωρεάν δημόσιες υποδομές, όπως το σιδηροδρομικό δίκτυο, πάρκα και πλατείες, σχολεία, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, σε ιδιώτες με σκοπό την επιχειρηματική εκμετάλλευσή τους ζημιώνοντας τόσο τον πολίτη όσο και το ίδιο το κράτος – θα επανέλθουμε με ξεχωριστό κείμενο.
ΣΔΙΤ, voucher, «ελεύθερη» επιλογή σχολείου… Το αποτέλεσμα; ΚΑΘΕ σχολείο που θέτει (ή του τίθενται) τα όποια ποιοτικά ή ποσοτικά κριτήρια επιλογής μαθητικού πληθυσμού (ανα-)παράγει πολιτικές που είναι εξ ορισμού αντικοινοτικές, μη συμπεριληπτικές και βαθιά ταξικές, απέναντι σε όλες/όλους μας και κυρίως απέναντι στους μη έχοντες φωνή. ΚΑΘΕ ιδιωτικό σχολείο (ή άλλη ιδιωτική εκπαιδευτική δομή) είναι εξ ορισμού χώρος αντικοινοτικός αφού δεν είναι προσβάσιμος σε όλα τα παιδιά και άρα επεκτείνει τις ανισότητες στην ευρύτερη κοινωνική σφαίρα, τόσο σε επίπεδο γειτονιάς όσο και ολόκληρης της επικράτειας.
Οι όποιες ενδεχόμενες καλές προθέσεις του ιδιώτη ιδιοκτήτη ή ιδιοκτητών (αν πρόκειται για συλλογικό υποκείμενο, π.χ. με νομικές μορφές όπως μη κερδοσκοπικό Σωματείο, ΚΟΙΝΣΕΠ κ.ά.) δεν αλλάζουν την κατάσταση. Στα σωματεία αυτά συχνά συμμετέχουν και γονείς –με ψευδοκοινοτικούς όρους– οι οποίοι ασκούν σχεδόν πάντα ασφυκτική πίεση, παρεμβαίνοντας στο παιδαγωγικό έργο των εργαζόμενων εκπαιδευτικών (που οι ίδιοι προσέλαβαν!), καταπατώντας τα εργασιακά δικαιώματά τους, επιβάλλοντας τη φιλοσοφία τους και εκ των πραγμάτων προωθώντας το πελατοκεντρικό σχολείο. Είναι ξεκάθαρο στα μάτια μας ότι όταν σήμερα ένα οποιοδήποτε ιδιωτικό σχολείο ή άλλη ιδιωτική εκπαιδευτική δομή θέλει να αυτοπροσδιορίζεται με όρους όπως «δημοκρατικό», «αταξικό», «ελευθεριακό» και άλλα συναφή, αυτό αποτελεί εγγενή ιδρυτική αντίφαση και εργαλειοποιεί (για να μην πούμε καπηλεύεται) τη σημαντική ιστορία του Αντιφασιστικού Κινήματος όπως και του Μοντέρνου Σχολείου. Τα κινήματα αυτά αναπτύχθηκαν εν μέσω παγκόσμιων και εμφύλιων πολέμων, αλλά και ευρύτερα ανελεύθερων και δικτατορικών καθεστώτων, σε εποχές που δεν υπήρχε ουσιαστικά εθνικό σύστημα δημόσιας και δωρεάν Παιδείας στις χώρες τους. Πολλοί από τους μαχόμενους αυτούς Παιδαγωγούς που συμμετείχαν στα κινήματα αυτά, όπως ο Celestin Freinet, o Paulo Freire, o Janusz Korczak και αντίστοιχα δικοί μας παιδαγωγοί, όπως ο Παναγής Δημητράτος, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Δημήτρης Γληνός που συμμετείχαν στα σχολεία των πόλεων και του βουνού της ΕΠΟΝ, πλήρωσαν ακόμα και με την ίδια τους τη ζωή το όραμά τους για μια προσβάσιμη, δημοκρατική και συμπεριληπτική εκπαίδευση όλων των παιδιών.
Ως εκπαιδευτικοί έχουμε χρέος να παλέψουμε για την παιδαγωγική μας ελευθερία, η οποία αναγκαστικά διασταυρώνεται με τη διεκδίκηση ενιαίων εργασιακών-μισθολογικών δικαιωμάτων στον κλάδο μας και την άρνηση της οποιασδήποτε κατηγοριοποίησης εκπαιδευτικών και σχολείων. Οι πολλαπλές ανισότητες στην Κοινωνία, και συνεπακόλουθα στην Παιδεία, απαιτούν περισσότερη Δημοκρατία και Ισότητα για όλα τα παιδιά και όχι για εκείνα τα λίγα που δύνανται να πάνε σε «καλά» ιδιωτικά σχολεία.
Εμείς, τα μέλη της παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο» αλλά και σύσσωμη η εκπαιδευτική κοινότητα, όπως εκφράζεται συντεταγμένα μέσα από τις συνδικαλιστικές της διαδικασίες, προβάλλουμε και απαιτούμε το δικαίωμα όλων για μια δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση, άξια του ονόματός της, χωρίς ταξικούς φραγμούς, που μόνο αυτή συνάδει με μια Παιδεία πιο δημοκρατική, πιο συμπεριληπτική άρα και πιο ποιοτική.
Έχοντας αυτά στον νου μας ας ψηφίσουμε σε λίγες μέρες για ένα δημόσιο, δωρεάν, ανοιχτό, συμπεριληπτικό, κοινοτικό και δημοκρατικό σχολείο!
*Η Συντακτική Επιτροπή
Δαμιανός Βογανάτσης
Φωτεινή Δημοπούλου
Μπάμπης Μπαλτάς
Κατερίνα Μπάρκα
Κατερίνα Παούρη
Χάρης Παπαδόπουλος
Βίκυ Σπήτα
(Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com).
Διαβάστε το τεύχος εδώ.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)