Τα παιδιά βλέπουν – 20 καλλιτέχνες εικονογραφούν -Η παιδαγωγική.

Αναδημοσίευση από τον Αναγνώστη 

Άρθρο της Μαρίζας Ντεκάστρο.

Η εικονογράφηση είναι τέχνη απαιτητική που υπερβαίνει την απλή διακόσμηση που φιλοδοξεί να κάνει τα βιβλία πιο όμορφα και θελκτικά. 

Σε μια κοινωνία που στηρίζεται εν πολλοίς στις εικόνες, οι εικόνες στο σύνολό τους, και ειδικά αυτές των βιβλίων, που είναι σταθερές και επιτρέπουν στον αναγνώστη να επιστρέψει σ’ αυτές, είναι ένας από τους μηχανισμούς που διαμορφώνει συλλογικές απόψεις και στάσεις προς κάθε κοινωνικό φαινόμενο και πολιτιστικό προϊόν. Ενεργοποιούν τις αισθήσεις και τον ψυχισμό, καλλιεργούν την αισθητική και συνεισφέρουν στην κατανόηση και την αποκωδικοποίηση των νοημάτων. Έχουν δύναμη και χρησιμοποιούνται για να διαφωτίσουν, να πείσουν, να διδάξουν, να δείξουν αναπαραστάσεις του κόσμου, να εμπλέξουν συναισθήματα και λογική, να παγιώσουν ή να αμφισβητήσουν στερεότυπα και προκαταλήψεις. 

Κανένας δεν αμφιβάλει πως οι εικόνες πρωταγωνιστούν στα βιβλία των παιδιών. Είναι το πρώτο που βλέπουν τα παιδιά, αναγνώστες ή μη, όταν πιάνουν στα χέρια τους βιβλία και είναι επίσης το πρώτο που συζητούν εκείνοι που φτιάχνουν τα βιβλία τους. 

Ενδιαφέρουσες ή αδιάφορες, ευφάνταστες ή στερεοτυπικές, οι εικόνες διαβάζονται γιατί αφηγούνται. Και εκ των πραγμάτων συνεργάζονται ισότιμα με τις λέξεις στην κατασκευή της ιστορίας, την οπτικοποιούν, την εμπλουτίζουν, την επεκτείνουν, την ερμηνεύουν ή τη σχολιάζουν και ενίοτε μπορεί και να την αμφισβητούν. Η εικονογραφική πρόταση κάθε βιβλίου είναι μοναδική, ανοικτή και συζητήσιμη. Εικόνες και περιεχόμενα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. 

Η ομάδα ( Λέωνη Βιδάλη, Αγγελική Γιαννικοπούλου, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Μαρίζα Ντεκάστρο, Βασίλης Παπατσαρούχας, Φοίβος Σακαλής, Δημήτρης Χαλκιόπουλος) που διοργάνωσε την πρόσφατη έκθεση στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθηναίων δεν τήρησε αυστηρά τον κανόνα που ορίζει το βιβλίο ως ενιαίο σύνολο περιεχομένου-εικόνων. 

Το θέμα που απασχόλησε, και το οποίο αποτυπώνεται τελικά στην έκθεση, ήταν αν οι εικόνες μπορούν να σταθούν από μόνες τους ως καλλιτεχνικές δημιουργίες, αν μπορούν να αυτονομηθούν από τις ιστορίες που αφηγούνται τα βιβλία τους, αν προκαλούν τον θεατή, και λιγότερο στη συγκεκριμένη περίπτωση τον αναγνώστη, να τις σκεφτεί, αν του δημιουργούν εμπειρίες από την ανάγνωση της αναπαράστασης ενός σύμπαντος που θυμίζει τον κόσμο μας (Ρόμπερτ Ίνγκπεν (Αυστραλία 1936- ), Άντερσεν Εικονογράφησης 1986). 

Κι ακόμα, αν τα εικονογραφικά έργα που εκτίθενται μπορούν να προκαλέσουν ένα διαθεματικό παιχνίδι συνδυασμών, να δώσουν ερεθίσματα, να εξάψουν την περιέργεια και τη φαντασία, να γίνουν πηγές άντλησης πληροφοριών για εποχές, ανθρώπους, τόπους και ιδέες, να ασκήσουν την παρατηρητικότητα. 

Αυτή την παιδαγωγική είχαμε ως στόχο: τη σύνδεση εικόνων από βιβλία με τις εμπειρίες των αποδεκτών τους και τον πολιτισμό. 

Όσοι και όσες έχουν δουλέψει με παιδιά ξέρουν πολύ καλά το αργό σκάψιμο που προϋποθέτει η ανάγνωση των εικόνων ενός βιβλίου. Κι όταν λέω σκάψιμο εννοώ την ανάγνωση που ξεπερνάει το προφανές κάθε εικόνας μέχρι να αποκαλυφθεί η πολυσημία της. 

Περπατώντας πολλές φορές την έκθεση, επιβεβαίωσα την παιδαγωγική της! 

Ως παιδαγωγό λοιπόν, θα μ΄ ενδιέφερε να συζητήσω με τα παιδιά πλευρές και στοιχεία των έργων που κρέμονται στους τοίχους, δείχνοντας τα βιβλία στα οποία εμφανίζονται και διαβάζοντας ενδεχομένως αποσπάσματα. 

Θα πρότεινα 

να παίξουμε με την έννοια του μοτίβου στα έργα της Κλαίρης Γεωργέλλη 

να ψάξουμε τον πολιτισμό της Άπω Ανατολής με τη Μυρτώ Δεληβοριά 

να βρούμε αναφορές στον κυβισμό και τους Ρώσους πρωτοπόρους με τη Μάρω Κατσίκα 

να νιώσουμε με τα χρώματα του Αλέξη Κυριτσόπουλου την ποίηση του Νίκου Εγγονόπουλου 

να διαβάσουμε κλασική λογοτεχνία με τον Σβετλίν Βασίλεβ 

να σκεφτούμε τους κώδικες του graphic design και της ποπ αρτ με τον Στέλιο Λιβανό και τη Χαρά Μαραντίδου 

να παρατηρήσουμε το δομημένο περιβάλλον με την Ίριδα Σαμαρτζή και το ζωικό 

βασίλειο με τη Σοφία Τουλιάτου και την Κατερίνα Χαδουλού 

να ερευνήσουμε τον λαϊκό πολιτισμό με τον Κώστα Μαρκόπουλο και τον Κωνσταντίνο Παπαμιχαλόπουλο 

να φτιάξουμε ιστορίες με τα πλάσματα της φαντασίας του Πέτρου Μπουλούμπαση 

να συζητήσουμε για τον πόλεμο με τον Αχιλλέα Ραζή και για τις προκαταλήψεις με την Κέλλυ Ματαθία Κόβο 

να δούμε τον κόσμο των παιδιών μέσα στα έργα των Χρήστου Κούρτογλου, Ντανιέλας Σταματιάδη, Πέρσας Ζαχαριά, ΛίλαςΚαλογερή 

να σχολιάσουμε παλαιότερες κλασικές παιδικές εικονογραφήσεις με αφορμή τον Μικρό πιλότο της Φρίντας Κριτικού 

τέλος, να μιλήσουμε για τα συναισθήματα, την τέχνη του χρώματος, την τεχνική, τα υλικά και τη σύνθεση στα έργα και των 20 καλλιτεχνών. 

***** 

Στο πλαίσιο της έκθεσης Τα παιδιά βλέπουν – 20 καλλιτέχνες εικονογραφούν, την Τετάρτη 6 Μαρτίου στις 19.00 διοργανώνεται στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθηναίων-Πάρκο Ελευθερίας συζήτηση με θέμα το Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο. 

Θα μιλήσουν οι Λεώνη Βιδάλη, Ομότιμη Καθηγήτρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Σοφία Γαβριηλίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συγκριτικής Παιδικής Λογοτεχνίας στο ΑΠΘ, Αγγελική Γιαννικοπούλου, Καθηγήτρια Παιδικής Λογοτεχνίας στο ΕΚΠΑ. Συντονίζει η Μαρίζα Ντεκάστρο, επιμελήτρια της έκθεσης, κριτικός παιδικού βιβλίου.